Antropometri; antropos ve metris (insan ve ölçü) sözcüklerinin birleştirilmeleriyle elde edilmiştir. Genel anlamıyla, insan bedeninin nesnel özelliklerini, belirli ölçme yöntemleri ve ilkeleriyle boyutlarına ve yapı özelliklerine göre sınıflandıran sistematik bir tekniktir. Günümüzde de beden tipi ve boyutları konularında antropometri tek dayanak olarak benimsenmektedir. Önceleri beden oranlarıyla yalnız sanatçılar ilgileniyorlardı. Bu ilginin amacıda vücuttaki değişikliklerin türlü ayrıntılarına inen sistematik bir tanımdan daha çok bedenin ideal ölçüsünde ve tipinde yoğunluk kazanıyordu. Sonraları uyumlu ideal oranlara, beceri ve benzeri öğeler de katıldılar. Kas büyüklüğü ve beden simetrisi bunları izleyen ve üzerlerinde özenle durulan, beden yapısının konuları oldular.
Araştırıcılar tarafından uzun zamandan beri kullanılmakta olan antropometri tekniği, somatometrik ölçüleri içerir. Ölçüler için belirlenmiş vücut noktalarını seçerek özel pozisyonlar ve ölçüm teknikleri kullanılır.
Fizik antropoloji’de canlı ya da ölü insan ölçülerini gösteren sistematik teknikler “antropometri” deyimiyle anlatılmaktadır. Antropometri Fizik Antropolojinin temeli olarak benimsenir ve iki bölümde incelenir.
CANLI İNSAN VE KADAVRA ÜZERİNDEN ALINAN ÖLÇÜLER
Somatometri: beden ölçüleri
Sefalometri: baş ve yüz öçlüleri
İSKELET ÜZERİNDEN ALINAN ÖLÇÜLER
Osteometri: Vücut iskeleti ölçüleri
Kraniometri: Kafatası ölçüleri
Antropometri çok objektif olmakla birlikte biyolojik ve fonksiyonel boyutları yönünden de incelenmelidir. Daha başlangıçta ölçüm için seçilen beden bölgelerinin gerçekten biyolojik ve fonksiyonel yönlerden, amaca göre gerekliliği (anlamı) belirlenmiş olmalıdır. Beden üzerinde binlerce antropometrik nokta vardır ve buna karşılık gelen binlerce ölçü alınabilir. Belirlenen ölçüler amaca uygun olmalıdır.
Özellikle çocuk ve gençlere ait antropometrik ölçüler toplumun sosyal ve ekonomik durumunun izlenmesi yönünden fayda sağlar. Fizik antropoloji dışında, pediatride norm çalışmalarında, plastik cerrahide anomalilerin saptanmasında, endokrinolojide, dişçilikte, sporda ve beslenme çalışmalarında antropometriden geniş ölçüde yararlanılır. Antropometrik ölçüler büyüme ve gelişim, beden kompozisyonu ve genel beslenme durumu hakkında değerli bilgiler verir.
Antropometri bir sonuç değil sonuca ulaşma yoludur. Sonuca ulaşma yolunda ölçülerin seçiminin, üzerinde çalışılan konuya uyumu ve doğru yanıtları verebilme niteliği önem kazanır. Boyd (1980) ve Taner (1981)’e göre antropometri ilk kez beden boyutları üzerine çalışmalar yapan Alman tıp doktoru Sigismund Elzholtz tarafından çağımıza uygun olarak kullanılmıştır.
Antropometrik veriler çeşitli ırklar, etnik yapı, farklı sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik toplumlar, cinsiyetler ve değişik gelişim evreleri arasında farklılık gösterirler. Bu yüzden üzerinde çalışma yapılan grubun tüm özelliklerinin önceden incelenmesi gerekir. Antropometrik ölçülerin değerlendirilmesinde genelde beden yapısının ve kompozisyonunun belirlenmesi ile beden bölümlerinin birbirine oranları, beden ağırlığının belirlenmesi, spor branşı ile fizik yapı arasındaki uyumun değerlendirilmesi, spor dalı ya da iş kolunun antropometrik yapıya etkileri gibi konularda önem taşırlar.
Antropolojik Ölçülerin Kullanımı
Genel Kullanım:
• Bir çok toplumun büyüme şeklinin belirlenmesinde, önerilen normal değerlerin altında ya da üstünde değerlerin belirlenmesi.
• Kötü beslenmenin bireydeki yüksek riskinin gözlenmesi, yansımasının belirlenmesi.
• Vücut yağı aşırı birikiminin ve aşırı kiloluluğun ayrımında kullanılır.
• Beslenme etkilerinin izlenmesinde kullanılır.
Referans Değerleri:
* Temeli sağlıklı toplumlardan alınan ölçü değerlerine dayanır ve yaş ve cinsiyete göre yapılır.
* Araştırmalar: National Center for Health Statistic (NCHS)
* Canadian Health Statistic
* World Health Organization (WHO)