ADLİ ANTROPOLOJİ

Anatomik Yöntemle Boy Uzunluğu Belirleme

Anatomik yöntem terimi ilk olarak Dwight tarafından 1890’lı yıllarda kullanılmıştır.  Bu yöntemde iskeleti oluşturan kemikler anatomik pozisyona getirilerek kemikler eklem yerlerinden monte edilmekte ve sonra iskeletin boyu ölçülerek yaşarken sahip olduğu boyu tahmin edilmektedir.  Dwight’ın bu metoduna 1956 yılında Fully tarafından bir değişiklik getirilmiştir.  Yine anatomik metot olarak isimlendirilen bu metotta iskelet anatomik pozisyona getirilmekte, kemikler ayrı ayrı ölçülmekte ve bu sonuca yumuşak dokuların hata payı da eklenmektedir.  Fully’nin metodu kullanılırken, Hrdlicka tarafından tanımlanan kafatasının basio-bregmatic yükseklik ölçüsü, 1. servical vertebradan 1. sacral vertebraya kadar olan bütün vertebraların en büyük anterior yüksekliği, femur uzunluğu, spinalar olmaksızın tibianın uzunluğu ile talus ve calcaneusun normal anatomik pozisyonda eklem yaptırılarak oluşturulan yüksekliği hesaplanmaktadır.  Fully’nin metodunun Dwight’a göre avantajı, iskeleti oluşturmaya ve eklemleştirmeye ihtiyacı olmamasıdır.  Bu nedenle Fully’nin metodu hem laboratuvarda hem de alanda daha  kullanışlıdır.  Fully ve Pineau, 1960 yılındaki yazılarında tibia ve beş lumbar vertebrayı temel alarak boy uzunluğu tahminini sağlayan farklı bir metot daha tanımladılar.

Matematiksel Yöntemle Boy Uzunluğu Hesaplama

Matematiksel yöntem, tam bir iskelete ihtiyaç duymaması, basit kullanımı nedeniyle üzerinde en fazla çalışılan ve günümüzde yaygın olarak kullanılan yöntemdir.  Bu yöntemde tek bir uzun kemik ya da birkaç uzun kemik kombinasyonundan ve bireye ait yaşarken ölçülen boy ya da kadavradan ölçülen boy uzunluğu arasındaki doğrusal ilişkiden yola çıkarak bu ilişkinin oranının matematiksel olarak formüle edilmesiyle boy uzunluğu tahmin edilmektedir.  Matematiksel yentemde boy uzunluğunu tahmin etmek için kullanılacak en uygun kemiklerin boy uzunluğuyla direkt ilişkisi olan femur ve tibia olduğu ileri sürülmektedir.

Geçmişten günümüze uzun kemiklerin ölçülmesiyle oluşturulan ve birçok araştırıcı tarafından matematiksel yöntem kapsamında geliştirilen formüller vardır. Bu formüllerde uzun kemiklerin en büyük uzunluk ölçüleri kullanılarak boy uzunluğu tahmin edilmektedir:  Bu konudaki ilk çalışmanın 1888 yılında Rollet tarafından yapıldığını görmekteyiz.  Rollet, Fransızlara ait 50 erkek ve 50 kadın kadavrasının humerus, radius, ulna, femur, tibia ve fibula kemiklerini kullanarak en eski boy tablosu formlarını oluşturmuştur.   

1899 yılında Pearson, Rollet’in verilerinden yararlanarak uzun kemiklerin yalnız sağ tarafını kullanarak regresyon formülleri geliştirmiştir.  Pearson, bu çalışmasında bir populasyon için oluşturulan formüllerin farklı bir gruba uygulanırken dikkatli olunması gerektiğini ifade etmiş ve Manouvrier’in aksine 60 yaş üzeri bireylerde görülen boy kısalmasının önemli olmadığını vurgulamıştır.  1929 yılında Stevenson, Çin’in kuzeyindeki topluluklar üzerinde yaptığı çalışmalarla elde ettiği regresyon formülleriyle Rollet’in Fransız kadavraları üzerinde yaptığı çalışmayı karşılaştırarak Pearson’ın “bir populasyon için geliştirilen boy regresyon formülleri başka bir populasyona uygulanırken dikkatli olunmalı” sözünü doğrular açıklamalarda bulunmuştur.

Pearson Tarafından Kadın ve Erkekler İçin Boy Tahmini İçin Oluşturulan Regresyon Denklemleri

1952 yılında boy uzunluğunun tahmin edilmesindeki çalışmalarıyla bu konuda önemli bir yere sahip olan Trotter ve Gleser ilk çalışmalarını yayınladılar.  II. Dünya Savaşında ölen Amerika Birleşik Devletleri askerlerinin kemiklerinin iadesiyle oluşan kolleksiyon ve Terry Kolleksiyonu, Trotter ve Gleser’e ölmeden önceki boy uzunlukları bilinen bireylere ait kemikler üzerinde çalışma olanağı sağlamıştır.  İki araştırıcı altı uzun kemiğin tamamı üzerinde çalışarak Amerikalı Siyahlar ve Beyazlar için regresyon formülleri oluşturdular.  Trotter ve Gleser kolleksiyondaki 30 yaş üzeri bireylerin yaşarken sahip oldukları boy uzunluğunu bulabilmek için bu yaştan sonraki her yıl için elde edilen boy uzunluğundan 0.06 cm ve kadavranın uzaması nedeniyle de 2.5 cm çıkartılmasının doğru olacağını önermişlerdir.  Trotter ve Gleser çalışmaları sonucu basit ve çoklu regresyon formülleri oluşturarak Siyahlar ve Beyazlar için cinsiyetleri ayırarak regresyon formüllerini yayınladılar.

Amerikalı Beyazlar ve Siyahlar İçin Saptanan Boy  Regresyon Formülleri ve Standart Hatalar.

Beyaz Erkekler                           S.H.                      Siyah Erkekler                         S.H.      

3.08 Hum + 70.45                      4.05              3.26 Hum + 62.10                           4.43

3.78 Rad + 79.01                       4.32              3.42 Rad + 81.56                            4.30

3.70 Ulna + 74.05                      4.32              3.26 Ulna + 79.29                           4.42

2.38 Fem + 61.41                      3.27              2.11 Fem + 70.35                            3.94      

2.52 Tib + 78.62                        3.37              2.19 Tib + 86.02                              3.78

2.68 Fib + 71.78                        3.29              2.19 Fib + 85.65                              4.08

1.30 (Fem + Tib) + 63.29          2.99              1.15 (Fem + Tib) + 71.04                3.53

1.42 Fem + 1.24 Tib + 59.88    2.99              0.66 Fem + 1.62 Tib + 76.13           3.49

0.93 Hum + 1.94 Tib + 69.30   3.26               0.90 Hum 1.78 Tib + 71.29              3.49

0.27 Hum + 1.32 Fem +                                 0.89 Hum - 1.01 Rad + 0.38 Fem     

1.16 Tib + 58.57                       3.51             1.92 Tib + 74.56                                3.22      

Beyaz Kadınlar                         S.H.                 Siyah Kadınlar                               S.H.      

3.36 Hum + 57.97                     4.45           3.08 Hum + 64.67                               4.25

4.74 Rad + 54.93                      4.24           3.67 Rad + 71.79                                4.59

4.27 Ulna + 57.76                     4.30           3.31 Ulna + 75.38                               4.83

2.47 Fem + 54.10                     3.72           2.28 Fem + 59.76                                3.41

2.90 Tib + 61.53                       3.66           2.45 Tib + 72.65                                  3.70

2.93 Fib + 59.61                       3.57           2.49 Fib + 70.90                                  3.80

1.39 (Fem + Tib) + 53.20         3.55           1.26 (Fem + Tib) + 59.72                    3.28

1.48 Fem + 1.28 Tib + 53.07   3.55           1.53 Fem + 0.96 Tib + 58.54               3.23

1.35 Hum + 1.95 Tib + 52.77   3.67           1.08 Hum 1.79 Tib + 62.80                 3.58

0.68 Hum + 1.17 Fem +                                 0.44 Hum - 0.20 Rad + 1.46 Fem     

1.15 Tib + 50.122                     3.51              0.86 Tib + 56.33                              3.22

Ülkemizde de son yıllarda boy uzunluğunun tahmin edilmesine yönelik çalışmalar yapılmaya başlanmıştır.  1992 yılında Seyhan uzmanlık tezi olarak omurga uzunluğundan yola çıkarak boy uzunluğunun hesaplanmasını amaçlayan bir çalışma gerçekleştirmiştir. Sağır, 1994 yılında yüksek lisans tezinde boylarını ölçtüğü toplam 166 erkek ve 133 kadının ulna, radius, femur, tibia ve fibula röntgen filmleri üzerinde çalışarak regresyon formülleri oluşturmuştur.

Sağır Tarafından Röntgen Filmlerinden Yararlanılarak Oluşturulan Regresyon Formülleri

Erkekler                                 SH         Kadınlar                             SH

Boy= 2.441 * Ulna + 105.72         4.64       Boy= 4.191 * Ulna + 58.20       3.99

Boy= 3.128 * Radius + 93.18       4.69       Boy= 4.068 * Radius + 67.19   4.31

Boy= 1.487 * Femur + 101.2       3.74       Boy= 2.754 * Femur + 42.81    5.33

Boy= 1.943 * Tibia + 91.57           3.85       Boy= 3.061 * Tibia + 44.63    4.30

Boy= 2.578 * Fibula + 72.34         4.21       Boy= 3.200 * Fibula + 42.96     5.29

1994 yılında Şam, 16-63 yaşları arasındaki 51 erkek ve 31 kadına ait 82 kadavra üzerinde gerçekleştirdiği çalışmasında fibula ölçülerinden yararlanarak boy hesaplama formülleri geliştirdi.

Şam’ın Erkek ve Kadın Kadavraları Üzerinde Yaptığı Çalışma Sonucu Elde Ettiği Regresyon Formülleri.

                                  Erkek                                                    SH

                                  Boy= 2.91 Fibula + 63.73                   4.43

                                  Kadın                                                    SH

                                  Boy= 2.12 Fibula + 85.64                   3.89

Günay ise 1995 yılındaki tez çalışmasında 18-54 yaşları arasında değişen 49 erkek ve 31 kadın kadavrası üzerinde çalışarak tibia için boy uzunluğu regresyon formülleri geliştirdi.

          Günay’ın Erkek ve Kadın Kadavraları Üzerinde Yaptığı Çalışma Sonucu  Elde Ettiği Regresyon Formülleri.

                Erkek                                                   SH

                Boy= 2.7 Tibia + 71.2                         4.8

                Kadın                                                   SH

                Boy= 1.9 Tibia + 92.4                         4.0

Sağır tarafından 2000 yılında yapılan çalışmada ise 100 kadın ve 100 erkeğin uzun kemik radyografileri ölçülmüş, bu ölçülerden yararlanarak Anadolu toplumu için çok kapsamlı regresyon formülleri oluşturmuştur.  Bu çalışmada kol kemiklerinden humerus, radius ve ulna ile bacak kemiklerinden olan femur, tibia ve fibula kemiklerinden kadın ve erkekler için ayrı ayrı olmak üzere 12, adı geçen kemiklerin bir arada değerlendirilmesiyle 24 ve bu kemiklerin kombinasyonlarından ise 94 adet regresyon formülü oluşturulmuştur.

Erkekler                                                                   Kadınlar

                                                                                                                                                     geri